Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego ma na celu zmniejszenie negatywnego oddziaływania organizacji na środowisko poprzez odpowiednie zarządzanie tzw. aspektami środowiskowymi.

Jednym z najpowszechniejszych aspektów środowiskowych jest wytwarzanie odpadów. Dotyczy on niemal każdej firmy, choć w zależności od rodzaju prowadzonej działalności oraz jej skali powstawać będą różne odpady, a organizacje będą miały nieco inne obowiązki w zakresie postępowania z nimi.

Co to są odpady? Rodzaje odpadów

Zgodnie z definicją pochodzącą z ustawy o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21 ze zmianami) pod pojęciem odpadów rozumie się: „każdą substancję lub przedmiot, którego posiadacz (wytwórca bądź właściciel) pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany.” Odpady powstające w firmach można ogólnie podzielić na: odpady komunalne i odpady przemysłowe, a wśród nich między innymi odpady opakowaniowe. Istnieją jeszcze odpady medyczne, weterynaryjne i inne.

W celu usystematyzowania gospodarki odpadami zostały one ustawowo podzielone na 20 kategorii różniących się właściwościami odpadów, miejscami ich powstawania oraz szkodliwością (Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów - Dz.U. 2020 poz. 10). Każda z tych dwudziestu kategorii zawiera dodatkowe podkategorie. Dzięki temu konkretny odpad można opisać krótkim, sześciocyfrowym kodem, np. pod kodem 10 02 80 kryją się zgary z hutnictwa żelaza. Ponadto odpady, określane, jako niebezpieczne oznaczane są dodatkową gwiazdką, np. 10 03 04* - Żużle z produkcji pierwotnej. Odpady niebezpieczne pojawiają się w każdej z dwudziestu kategorii odpadów.

Postępowanie z odpadami komunalnymi w firmie

Odpady komunalne to odpady, które swoim składem i charakterem przypominają te, które powstają w gospodarstwie domowym. Będą to przede wszystkim wszelkie opakowania po zużytych produktach spożywczych, makulatura, pojemniki szklane, zużyte tonery do drukarek, świetlówki itp. W uproszczeniu można powiedzieć, że odpadami komunalnymi będą te wytwarzane w firmie prowadzącej wyłącznie biurową działalność (np. pracownia architektoniczna, usługi szkoleniowe i doradcze, pozyskiwanie dotacji). Dla odpadów komunalnych nie przewidziano szczególnych sposobów postępowania. Niezależnie czy powstają one w gospodarstwie domowym czy w firmie, wytwórca ma obowiązek przekazywania ich do uprawnionych podmiotów, co oznacza zwykle umieszczanie ich w odpowiednim, oznakowanym kontenerze. Dla firmy może się to wiązać z koniecznością podpisania umowy z firmą odbierającą odpady komunalne. W gospodarowaniu odpadami komunalnymi promowana jest selektywna ich zbiórka - oddawanie odpadów zmieszanych jest droższe niż tych posegregowanych.

Wytwarzanie samych odpadów komunalnych nie rodzi zwykle obowiązków ewidencyjnych. Ustawodawca dał taką możliwość poprzez rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów (Dz.U. 2019 poz. 2531 ze zmianami). W nim można znaleźć informację ile odpadów danego rodzaju można wytworzyć w danym roku, aby nie było konieczności prowadzenia ich ewidencji. Przykładowo, dla opakowań z tektury i papieru lub opakowań z tworzyw sztucznych jest to 500 kg rocznie, a dla baterii alkalicznych (z wyłączeniem odpadu o kodzie 16 06 03) jest to 20 kg. Są to na tyle duże ilości, że spokojnie mieszczą się w możliwościach gospodarstwa domowego oraz niewielkiej firmy o biurowym charakterze działalności. Budując w firmie system EMS oparty na normie ISO 14001 należy wpisać do wykazu aspektów środowiskowych odpady komunalne, jako jeden z aspektów. Będą one powstawały w normalnej (codziennej) działalności firmy i choć ich wytwarzanie nie jest obwarowane licznymi obowiązkami to nadal powinno być pod kontrolą organizacji.

Odpady przemysłowe w ISO 14001

Odpady przemysłowe powstają podczas procesów technologicznych zachodzących w firmie i są ściśle związane z rodzajem prowadzonej działalności. Odpadami przemysłowymi w drukarni będą pojemniki po zużytych farbach, w odlewni będą to żużle i zgary, a w fabryce produkującej maszyny – zużyte czyściwo. Oprócz odpadów ściśle związanych z produkcją, w zakładzie produkcyjnym mogą powstawać także odpady płynne z mycia hali produkcyjnych czy obróbki produktów (szlamy gromadzone w mauzerach). Natomiast odpady opakowaniowe to wszelkiego rodzaju zużyte opakowania, w których firma kupuje surowce i produkty do dalszego przetwórstwa, np. palety, folia stretch, taśmy do pakowania czy pudła kartonowe. Szczególnymi rodzajami odpadów powstających w związku z wykonywaną działalnością będą odpady medyczne i weterynaryjne. W tych grupach znajdziemy zużyte materiały i przedmioty, które mogą być zanieczyszczone materiałem biologicznym, a co za tym idzie mogą stanowić potencjalne źródło rozprzestrzeniania się chorób.

Postępowanie z odpadami przemysłowymi jest dużo bardziej sformalizowane niż w przypadku odpadów komunalnych. Przede wszystkim obowiązuje ewidencja odpadów (obecnie prowadzona w bazie BDO - Baza Danych o Produktach i Opakowaniach oraz o Gospodarce Odpadami), określone są zasady magazynowania odpadów (szczególnie odpadów niebezpiecznych oraz niektórych innych rodzajów odpadów, np. olejów odpadowych). Ponadto firma wytwarzająca duże ilości odpadów będzie musiała uzyskać pozwolenie na wytwarzanie odpadów. Kolejną obowiązującą zasadą jest możliwość przekazywania odpadów przemysłowych wyłącznie firmom uprawnionym do ich odbioru. Firmy te powinny posiadać decyzje – pozwolenia na zbieranie i/lub przetwarzanie odpadów. Wszystkie te wymagania wynikają z przepisów prawnych, a firma musi ich przestrzegać, niezależnie czy posiada system zarządzania środowiskowego, czy też nie. Od firm, które mają wdrożony EMS norma ISO 14001 wymaga opracowania rejestru aspektów środowiskowych. Tworząc rejestr warto umieścić poszczególne rodzaje odpadów przemysłowych, jako osobne aspekty środowiskowe. Będzie to wygodne w sytuacjach, gdy postępowanie z konkretnymi odpadami różni się, w zależności od rodzaju i powstającej ilości odpadów.

Odpady w rejestrze aspektów środowiskowych

Każdy rodzaj odpadu powstający w firmie powinien mieć odzwierciedlenie w rejestrze aspektów środowiskowych. Będzie to pierwszy krok do wykazania, że ten aspekt jest pod kontrolą. W rejestrze powinny znaleźć się nie tylko aspekty – odpady, które powstają w firmie w wyniku codziennej pracy, lecz także takie, których powstawanie jest związane z sytuacjami nietypowymi i awaryjnymi. Przykładem sytuacji nietypowej może być remont zakładu. W jego wyniku mogą powstać odpady remontowe, np. gruz, puste pojemniki po farbach itp. Sytuacje awaryjne to zdarzenia powodujące niekontrolowane uwolnienie do środowiska niepożądanej materii lub energii. Klasyczną sytuacją awaryjną, która może wystąpić w każdej firmie jest pożar, natomiast aspektem środowiskowym związanym z pożarem będą odpady powstałe w wyniku jego gaszenia.

Prowadząc rejestr aspektów środowiskowych należy pamiętać także o ocenie aspektów pod kątem istotności dla firmy oraz o bieżącej aktualizacji rejestru w razie zmian w procesach technologicznych zakładu lub w jego otoczeniu (w tym zmian w przepisach prawnych).

 

Masz pytania do artykułu?

Zapraszamy do kontaktu!

  

 Artykuł ten jest własnością intelektualną CONSILUM. Może być rozpowszechniany bezpłatnie wszystkim osobom i podmiotom zainteresowanym problematyką systemów zarządzania ISO, jednakże wyłączając cel komercyjny i bez dokonywania jakichkolwiek zmian w tekście. Wszelkie inne rozpowszechnianie wymaga pisemnej zgody autora. Dozwolone jest cytowanie fragmentów materiału z podaniem źródła.